Taksi Plakalarının Usulüne Uygun Verilmemesi ile Bir Kişinin Adına Birden Fazla Taksi Plakası Olması
Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi’nde kayıtlı taksi plakalarının incelenmesinde bazı kişilerin birden fazla plakasının olduğu ve 86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Karara göre taksi plakalarının verilmediği görülmüştür.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun İl ve İlçe Trafik Komisyonları başlıklı 12. maddesinde, İl Trafik Komisyonu kararlarının valinin onayı ile yürürlüğe gireceği, İl ve İlçe Trafik Komisyonu kararlarını bütün resmi ve özel kuruluşlar uygulamakla yükümlü olduğu, trafiğin düzenli bir şekilde akımını sağlamak bakımından alt yapı hizmetleri ile ilgili tedbirleri almak ile karayolu taşımacılığına ait mevzuat hükümleri saklı kalmak üzere, trafik düzeni ve güvenliği yönünden belediye sınırları içinde ticari amaçla çalıştırılacak yolcu ve yük taşıtları ile motorsuz taşıtların çalışma şekil ve şartları, çalıştırılabileceği yerler ile güzergâhlarını tespit etmek ve sayılarını belirlemek görev ve yetki olarak İl ve İlçe Trafik Komisyonlarına verilmiştir.
86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Kararın,
1. maddesinde, "Bu Karar'da amaç; vatandaşın ulaşım ihtiyacım karşılamak üzere toplu taşımacılığım geliştirilmesi, plaka karaborsacılığımın ve korsam taşımacılığım önlenmesi, fiilen çalışmakta olan şoför esnafımın haklarımın korunması maksadıyla taksi, dolmuş, minibüs ve umum servis araçlarına verilecek ticari plakaların sayısı, verilme usul ve esaslarımı tespit etmektir.",
maddesinde, "Bu Karar, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 12'nci maddesi hükümlerine göre, İl Trafik komisyonlarınca plaka tahdidi kararı alınan İllerde uygulanır."
maddesinde," Ticari Plaka verilebilmesi için;
Taksi, dolmuş ve minibüslerde; Şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçmiş olduğunu ve sürekli olarak icra ettiğini beyan etmiş ve ilgili meslek odasına, ilgili meslek odasının bulunmadığı yerlerde ise şoförler odasına üye olmak
Umum Servis araçlarında; Şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçtiğini beyan etmiş ve ilgili meslek odasına, ilgili meslek odasının bulunmadığı yerlerde ise şoförler odasına üye olmak veya ticaret odalarına kayıtlı taşımacı şirketlerce şehir içinde taşımacılık yapmak.
Taksi, dolmuş ve minibüs sahipleri, bu plakaları bu maddenin (1) numaralı bendinde sayılan şartları haiz kişilere, umum servis aracı sahipleri, bu maddenin (2) numaralı bendinde sayılan şartları haiz kişilere ve taşımacı şirketlere satabilirler."
5.maddesinde, "Ticari plaka, kapalı teklif usulü ile aşağıdaki şartlar dikkate alınarak, trafik komisyonunun tespit edeceği esaslara göre verilir.
İlin ihtiyacı dikkate alınarak dağıtılacak ticari plaka sayısı trafik komisyonunca tespit edilecek ticari plakanın serbest piyasadaki tahmini bedelinin %80'ine tekabül eden muhammen bedeli, müracaat şekli, süresi, ihale zamanı ve diğer hususlar mahalli vasıta ve/veya en az iki gazete ile kamuoyuna duyurulur.
Tespit edilen ticari plakalar ikişer aylık dönemlerde bir yılda altı defa verilebilir.
Kapalı teklif zarfları trafik komisyonları huzurunda açılır ve en yüksek bedeli teklif edenlerde başlamak üzere o dönem için tespit edilen miktarda ticari plaka verilir.
Eşit ücret teklif edenler arasında trafik komisyonu huzurunda kura çekilir.
Müracaat edenlerden, trafik komisyonunun tespit edeceği muammen bedelin 1/5'i teminat olarak peşin alınır.
Plaka bedelinin kalan kısmı ödenmedikçe plaka almaya hak kazananlara ticari plaka verilmez, kazanamayanların teminatları iade edilir."
düzenlemeleri yapılmıştır.
Yukarıda yer alan kurallardan taksi plakalarının verilmesinde ilgililerin şoförlük mesleğini geçim kaynağı olması gerekliliğinin bulunması karşısında bu kişilerin taksilerde sürücü olarak çalışmalarının amaçlandığı anlaşılmaktadır. Bu durum ise ancak belirtilen nitelikleri taşıyan bir kişinin taksi plakası alabilmesini mümkün kılmasının yanında aynı kişinin birden fazla taksi plakası alabilmesine de engel oluşturmaktadır.
Ticari taksiler yukarıda belirtilen (tahditli) şekilde verilmiş ise 86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Karara uyulması gerekir. Kararın 3. maddesinde, ticari plakanın şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçenlere verileceği ve 5. maddesinde ise verilme şekli belirtilmiştir. Görüleceği üzere plakaların ihale ile verileceği açıktır. Bu şekilde alanların hakları hukuken kazanılmış haktır. Taksi plakalarının alındığı / verildiği tarihteki mevzuata uygun olarak verilmesi durumunda bu kişiler açısından kazanılmış haktır.
Kararın 3. maddesi ile 5. maddesinde belirtilen verilme şekline uygun olarak alınmayan taksi plakaları ise kazanılmış hak olmayıp, bunların ihale suretiyle verilmesi gerekir. Faal olan taksi plakalarının her birinin dosyasının incelenerek 86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul Ve Esaslar Hakkında Karara uygun olanların tespit edilmesi, uygun olmayanların ise taksi plakalarının ihale yoluyla verilmesi gerekir.
86/10553 sayılı Kararda da görüleceği üzere bir kişiye birden fazla plaka verilemez. Belgelerin incelenmesinde Karara aykırı olarak Fatoş Bilici adına iki, Yeter Abdukaya adına üç, Bakır Tombul adına üç, Bülent Polat adına dört, İzzet Sancar adına iki, İbrahim Halil Toprak adına iki, İbrahim Çelik adına iki, Ali Bozancir adına dokuz, Halit Canbeyli adına iki, Mehmet Demir adına iki, Fırat Aslan adına altı, Hasan Karadaş adına altı, Kamil Özdemir adına sekiz, Keziban Kabak adına yedi tane ticari taksi plakası bulunmaktadır. Bu kişilerin birden fazla taksi plakası nasıl aldığı anlaşılamamıştır. 2005 yılında yürürlüğe giren 5393 sayılı Belediye Kanunu ile 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu uyarınca ihale suretiyle verilen ve şartnamesinde engelleyici bir hüküm bulunmaması halinde bir kişiye birden fazla taksi plakası verilmesinde kanunen engel bulunmamaktadır. Ancak 2005 yılından önce yürürlükte olan düzenlemeyle bir kişinin birden fazla taksi plakasına sahip olabilmesi olanaklı değildir.
Taksi plakalarının 86/10553 sayılı Kararın 3. ve 5. maddelerine uygun verilmemesi veya nasıl verildiğinin bilinmemesi durumunda ise, fiili bir durum olarak sürdürüldüğü ancak o günün şartlarında geçerli mevzuata göre verilmediği / alınmadığı anlaşılmaktadır. Ticari taksi plakaları verildiği andaki kurallara uyulmadan verildiği için fiili bir durum olarak yapılmaktadır. Fiilen yapılan ancak mevzuatta karşılığı olmayan bu uygulamanın sürdürülebilmesi mümkün değildir. Faaliyette bulunan bu taksilerin çalışma durumlarının yıllardır devam etmesi bu uygulama için kazanılmış hak oluşturmaz. Kazanılmış hakkın varlığından söz edebilmek için, hakkın yürürlükteki hukuk kurallarına uygun olarak tesis edilen bir işlemle elde edilmesi gerekmektedir. Hukuka aykırı olarak tesis edilen işlemlerin kazanılmış hak doğurması mümkün değildir. Diğer taraftan taksi plakalarının mevzuata aykırı şekilde verildiği kişiler arasında yer almayan ve plaka verilme işleminin mevzuata aykırı olduğunu bilmesi mümkün olmayan üçüncü kişiler tarafından söz konusu plakaların satın / devir alınması halinde hukuka güvenerek işlem yapan bu kişilerin mağduriyetine yol açmayacak şekilde mevcut haklarının korunması gerekir.
Faaliyette olan taksi plakalarının dosyalarının incelenerek verildiği tarihte geçerli olan düzenlemelere uygun verilmeyen taksi plakalarının süresi ve şartları belirtilerek ihale yoluyla verilmesi ile bir kişinin adına birden fazla ticari taksi plakası olamayacağına göre bunların durumunun Kararın 3. maddesine uygun hale getirilmesi sağlanmalıdır.
Kamu idaresi cevabında; Mülga 1580 sayılı Kanun ile 5393 sayılı Belediye Kanununa göre belediyeye ait olan toplu taşımaya ilişkin hakların ihale yoluyla verilmesi gerekirken geçmiş dönemlerde buna uyulmadığı halende söz konusu araçların yıllardan beri bu şekilde çalıştığı bir gerçektir.
Yasada belirtildiği üzere toplu taşımaya ilişkin hakların belli bir süre için devredilmesi veya kiraya verilmesi yetkisi belediye meclisine ait olduğundan konu Belediye Meclisi gündemine alınacaktır.
Sonuç olarak Faaliyette olan taksi plakalarının dosyalarının incelenerek verildiği tarihte geçerli olan düzenlemelere uygun verilmeyen taksi plakalarının süresi ve şartları belirtilerek ihale yoluyla verilmesi ile bir kişinin adına birden fazla ticari taksi plakası olamayacağına göre bunların durumunun Kararın 3. maddesine uygun hale getirilmesi gerekir.