Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Gereğince Ambalaj Atıklarının Toplanması İçin Yetki Verilen Şirketlerden Herhangi Bir Bedel Alınmamasının uygun olmadığı.
5393 Sayılı Belediye Kanunu’nun “Belediyenin yetkileri ve imtiyazlarını düzenleyen 15’ inci maddesinin (g) fıkrasında; “Katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak” belediyenin yetki ve imtiyazları arasında sayılmaktadır.
2872 sayılı Çevre Kanununun 8’inci maddesine dayanılarak hazırlanan Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nin “Belediyelerin görev ve yetkileri” başlıklı 9’uncu maddesi ile belediyelere ambalaj atıkları konusunda (a-j) bentlerinde sıralanan on üç görev ve yetki verilmiştir.
Aynı Yönetmelik’in 24’üncü maddesinde ise belediyelerin ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması için ambalaj atıkları yönetim planını hazırlayacakları, piyasaya sürenler ve/veya yetkilendirilmiş kuruluş ile sözleşme yapılması durumunda ise planın sözleşme imzalanan taraflar ile birlikte hazırlanacağı, ambalaj atıkları yönetim planı kapsamında gerçekleştirilen çalışmaların maliyetininin sözleşme yapılan piyasaya sürenler ve/veya yetkilendirilmiş kuruluşların, sözleşme yapılmaması halinde belediyelerin karşılayacağı hüküm altına alınmıştır.
Görüldüğü üzere ambalaj atıkları konusunda bahse konu Yönetmelik ile belediyelere birçok yetki ve sorumluluk yüklenmiştir. Ancak ambalaj atıklarının toplanması için Belediyeler tarafından yetki verilen şirketlerden belediyelerin nasıl bir ücret alacakları konusunda herhangi bir hükme yer verilmediği görülmüştür.
Balçova Belediyesi ambalaj atıkları revize yönetim planının incelenmesi sonucunda ambalaj atıklarının toplanması konusunda ÇEVKO yetkili kılındığı görülmüştür. Ancak yapılan incelemede, belediye tarafından söz konusu iş karşılığında herhangi bir bedel alınmadığı tespit edilmiştir.
Ambalaj atıklarının toplanması yetkisinin, Balçova Belediyesi tarafından 2886 Sayılı
Devlet İhale Kanunu hükümleri çerçevesinde açılacak ihale yoluyla, en yüksek bedeli ödemeyi kabul eden şirkete verilmesi ve buradan Belediyenin bir gelir etmesi gerekmektedir.
Kamu idaresi cevabında; Bulgu’da;”.. .Ambalaj atıklarının toplanması yetkisinin, Balçova Belediyesi tarafından 2886 Sayılı Devlet İhale Kanunu hükümleri çerçevesinde açılacak ihale yoluyla, en yüksek bedeli ödemeyi kabul eden şirkete verilmesi ve buradan Belediyenin bir gelir etmesi gerekmektedir.” denilmektedir.
24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliğinin 8 inci maddesi 2-(b) bendinde Belediyelerin ambalaj atıklarını kaynağında ayrı toplamak veya toplattırmakla, bu iş için toplama-ayırma tesisi kurmak/kurdurmak, işletmek/işlettirmekle ve kurduğu tesislere çevre lisansı/geçici faaliyet belgesi almak/aldırmakla yükümlü olduğunu ifade etmektedir.
Ayrıca yönetmeliğin 24 üncü maddesi 2-(a) bendinde “Ambalaj atıklarını ayrı toplama sistemi” başlığı altında belediyelerin ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplama-ayırma faaliyetini kendisi veya sözleşme imzaladığı çevre lisanslı/geçici faaliyet belgeli toplama- ayırma tesisleri ile gerçekleştirmekle yükümlü olduğu hükmü yer almaktadır.
Bu kapsamda 24.08.2011 tarih ve 28035 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren “Ambalaj Atıkları Kontrolü Yönetmeliğinde ambalaj atıklarını kaynağında ayrı toplattırılması sürecinde sadece lisanslı firmalarla sözleşme yapmakla ilgili hükümler yer almakta olup; ihale yapılması ile ilgili herhangi bir ibare bulunmamaktadır.
Konuyla ilgili Türkiye Büyük Millet Meclisine verilen 7-18239 esas numaralı soru önergesine cevaben Çevre ve Orman Bakanlığı Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği-Bilgi Edinme Birimi tarafından yazılan 03/03/2011 tarih 16 sayılı cevabi yazıda da “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde belediyelerin, ambalaj atıklarını toplama, taşıma ve ayrıştırma işini Bakanlığımızdan lisans almış işletmelere ihale yolu ile vermesine yönelik bir zorunluluk bulunmamaktadır.” denilmektedir.
Sonuç olarak Belediyeler, ambalaj atığını toplamak veya toplattırmak, bu iş için toplama ayırma tesisi kurmak/kurdurmak, işletmek/işlettirmek ve kurduğu tesislere çevre lisansı/geçici faaliyet belgesi almak/aldırmakla görevlidirler.
Belediyeler söz konusu işleri ya bizzat kendileri yapmak ya da Çevre Bakanlığından çevre lisansı almış firmalarla sözleşme yaparak yetkiyi devretmek durumundadırlar. Türkiye’de Ambalaj Atığı toplama ve ayırma lisansına sahip 363 adet firma bulunmaktadır. Ancak ambalaj atıklarının toplanması konusunda lisans sahibi firmalar arasında hangisinin tercih edilmesi gerektiği mevzuatta açıkça düzenlenmemiştir.
Uygulamada belediyeler tarafından söz konusu şirketlerden birine, herhangi bir ihale yapılmadan ve verilen imtiyaz hakkı karşılığında herhangi bir gelir elde edilmeden ambalaj atığı toplama imtiyazı verildiği ve bu şirketlerin hem ambalaj atığını satmak suretiyle hem de yetkilendirilmiş kuruluştan ücret almak suretiyle çift taraflı kazanç elde ettiği görülmektedir. Belediyelerin, verilen bu imtiyazdan bir gelir elde etmesi gerektiği düşünülmektedir.
Yine uygulamada belediyelerin ihale yapmaya teşebbüs etmesi durumunda, lisanslı firmaların aralarında anlaşarak ve teklif vermeyerek belediyeyi zor durumda bırakmaya çalıştıkları, ihale sürecini tıkadıkları edinilen bilgiler arasındadır.
Belediye, 2886 Sayılı Kanun çerçevesinde ihale yapmalı, lisanslı firmalar arasında rekabet ortamı sağlanmalı ve en yüksek geliri veren şirkete söz konusu imtiyaz verilmelidir.
Öneri: Çevre ve şehircilik Bakanlığı tarafından oluşturulan mevzuatta, belediyelerin ambalaj atığı toplama imtiyazını, çevre lisansı olan firmalar arasında nasıl ihale etmesi gerektiği konusunda rekabet, eşitlik ve gelir elde etme ilkeleri çerçevesinde düzenleme yapma ihtiyacı bulunmaktadır.